Türkiye’de zeytinyağında 1 Ağustos’tan bu yana uygulanan ihracat kısıtlaması pazar kaybına neden olurken; küresel piyasada ise zeytinyağı fiyatlarını olumsuz etkiledi. Avrupa’da kuraklık nedeniyle rekoltede yaşanan düşüşlere Türkiye’nin ihracat yasağı da eklenince fiyatlarda yüzde 100’ün üzerinde artış yaşandı. Gelişmeler Avrupa’da fiyat artışlarını tetiklerken, alıcıların Türkiye yerine Tunus ve Suriye’ye yönelmesi ise ihracat pazarlarının kaybına neden oluyor. Ayvalık Ticaret Odası Başkanı Ali Uçar, “İhracat bizim çıkış kapımızken şu anda alıcıların diğer ihracatçı ülkelere kaydığını görüyoruz. Suriye bu anlamda ön plana çıkıyor” dedi. Uçar, “Ambalajlı ürünlerin ihracatından yanayız ama bir şeyleri yasaklayarak yapılmasından yana değiliz. Desteklenerek ilerlenmeli. AB’ye ambalajlı yağ satamıyoruz. Sadece Uzak Doğu’ya satabiliyoruz. Mevcut enflasyon, kur ve maliyetlerdeki artış ile yıllık ortalama ihracat rakamları karşılaştırıldığında, bu sezonda ihracatın kilogram başına yaklaşık 4.5-5 olduğunu görüyoruz. İç piyasa toptan zeytinyağı ortalama fiyatı kilogram başına 115 ila 120 TL. İhracat yasağı devam ederse, bu rakamın yeni sezonda üreticiye olumsuz yansıması kaçınılmaz” değerlendirmesini yaptı.
YÜZDE 20 DÜŞÜŞ
Köklü Zeytincilik Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Kürlek ise “İklim krizi zeytin rekoltesini ciddi oranda düşürdü. İhracat yasağıyla birlikte firmalar Türkiye’den satın almayı planladıkları yağları Tunus ve Suriye’den tedarik etme çalışıyor. Pazar kaybının artmaması adına zeytinyağı ihracatının belirtilen tarihten önce açılması gerekiyor. Türkiye yeni zeytin sezonuna yaklaşık 80 bin ton zeytinyağı stokuyla girecek ve bu stokun üzerine yeni mahsul eklenecek. Ancak 2023-2024’te eğer sıcaklıklar bu şekilde devam ederse, rekoltenin yüzde 20 düşmesini bekliyoruz” diye konuştu.
HIRSIZLARIN RADARINDA
ABD Tarım Bakanlığı verilerine göre, zeytinyağı fiyatları eylül ayında ton başına 8 bin 900 dolara yükseldi. İspanya’nın zeytinyağı üretiminin de son olarak yüzde 50’den fazla düşmesi fiyat artışlarını tetikledi. İspanya basınında çıkan haberlere göre, ağustos sonlarında ülkede 450 bin dolar değerinde yaklaşık 50 bin litre sızma zeytinyağı çalındı.
STOKLARIN GÜVENCESİ KRİTİK
Türkiye’nin kararının küresel fiyatlar üzerinde önemli etkileri olduğunu söyleyen Mintec Analisti Kyle Holland, “Zeytinyağı üretiminde AB’de son 5 yıllık ortalamaya göre ciddi bir düşüş yaşanacağı endişesi var. Pazarı daralabilir ve bu da kısa vadede zeytinyağı fiyatlarının artışına neden olabilir. Yüksek fiyatlar tüketicileri zeytinyağı satın almaktan caydırmadı, bu da yeterli arzı daha da kritik hale getirdi. Sonuç olarak, önümüzdeki aylarda stokların tükenmesi ve olası fiyat artışları riskini azaltmak için sektörde stokları güvence altına alma konusunda aciliyet var” dedi.
KOMŞUYA TÜRKİYE FORMÜLÜ
-İhracatçılar, yasakların kaldırılmasını talep ederken Yunanistan’daki üreticiler ise Türkiye’deki ihracat yasağının kendi ülkelerinde de uygulanmasını istedi. Yunanistan’da Heraklion Agricultural Cooperative Başkan Yardımcısı zeytinyağı üretiminin yüzde 80’inin ihraç edildiğini ve bunun yurtiçinde fiyat artışlarına neden olduğunu belirterek, Yunanistan’ın Türkiye’yi örnek alması gerektiğini söyledi. Yunanistan’ın zeytinyağı üretiminde önde gelen bölgelerinden biri olan Girit’te zeytinyağının toptan fiyatı litre başına 8.40 ’ya ulaşırken; kış aylarında perakende fiyatın 12-15 Euro’yu bulabileceği kaydedildi.
